Starzenie się to naturalny proces, który niesie za sobą różne zmiany – również w sferze poznawczej. Czasem jednak niektóre objawy wykraczają poza tzw. „normalne starzenie się” i mogą świadczyć o rozwoju demencji. Wczesne rozpoznanie jest kluczowe – pozwala odpowiednio zareagować, zapewnić opiekę i spowolnić postęp choroby.

Czym jest demencja?

Demencja to ogólny termin opisujący zespół objawów związanych z postępującym pogorszeniem funkcji poznawczych – takich jak pamięć, orientacja, język, zdolność myślenia czy rozumowania. Nie jest to jedna choroba, lecz raczej zespół objawów, który może mieć różne przyczyny.

Najczęstszą formą demencji jest choroba Alzheimera, ale wyróżniamy też inne typy, m.in.:

Otępienie naczyniowe – spowodowane zaburzeniami krążenia w mózgu, często po udarze.

Otępienie z ciałami Lewy’ego – przebiega z zaburzeniami uwagi, omamami wzrokowymi i sztywnością mięśni.

Otępienie czołowo-skroniowe – wiąże się z wyraźnymi zmianami w zachowaniu i emocjach.

Wczesne objawy demencji – na co zwrócić uwagę?

Objawy demencji mogą być subtelne i łatwe do przeoczenia, szczególnie na początku. Oto sygnały, które powinny wzbudzić czujność rodziny lub opiekuna:

Problemy z pamięcią krótkotrwałą – senior zapomina o niedawnych rozmowach, powtarza te same pytania, nie pamięta, gdzie odłożył klucze czy okulary.

Dezorientacja w czasie i miejscu – trudność z określeniem, jaki jest dzień tygodnia, pora dnia, a nawet zagubienie się w znanym otoczeniu.

 Zaburzenia mowy i trudność w znalezieniu słów – osoba może mieć problem z nazwaniem przedmiotów, przerywa zdania, nie kończy myśli.

Zmiany nastroju i osobowości – pojawia się drażliwość, apatia, lęk, nieufność, a czasem też agresja słowna.

Wycofanie społeczne – rezygnacja z dotychczasowych aktywności, unikanie spotkań, izolowanie się od rodziny i znajomych.

Trudności w codziennych czynnościach – problemy z gotowaniem, robieniem zakupów, zarządzaniem pieniędzmi, korzystaniem z telefonu.

Osłabiona zdolność oceny sytuacji – np. nieodpowiedni ubiór do pogody, łatwowierność wobec obcych, nieumiejętność podejmowania racjonalnych decyzji.

Warto pamiętać, że pojedynczy objaw nie musi oznaczać demencji. Jednak pojawienie się kilku z nich jednocześnie – i ich postępujący charakter – powinno skłonić do wizyty u lekarza.

Jak rozmawiać z osobą, u której podejrzewamy demencję?

Komunikacja z seniorem z objawami demencji może być wyzwaniem, ale odpowiednie podejście może znacznie ułatwić codzienny kontakt:

Zachowaj spokój i cierpliwość – nie poprawiaj złośliwie, nie krytykuj, nie okazuj frustracji. Osoba z demencją nie robi nic „na złość”.

Mów prosto i wyraźnie – używaj prostych słów, krótkich zdań, unikaj wielowątkowych wypowiedzi.

Utrzymuj kontakt wzrokowy – twój ton głosu, mimika i gesty są równie ważne, jak same słowa.

Zadawaj pytania zamknięte – zamiast „Co chcesz zjeść?”, spróbuj: „Chcesz herbatę czy kawę?”

Nie zmuszaj do wspomnień – nie każdy senior chce (lub potrafi) mówić o przeszłości. Daj przestrzeń i nie naciskaj.

Co powinno zwrócić uwagę rodziny i opiekuna?

Oprócz samych objawów poznawczych warto zwracać uwagę na:

Nagłe pogorszenie sprawności fizycznej – upadki, problemy z chodzeniem, utrata koordynacji.

Zmniejszone zainteresowanie higieną osobistą – pomijanie kąpieli, nieregularne zmienianie ubrań.

Niepokojące zachowania – np. nocne wędrówki po domu, gubienie się, zamykanie się w sobie.

Zmiany apetytu i rytmu snu – może pojawić się bezsenność lub przeciwnie – nadmierna senność.

Jeśli rodzina lub opiekun zauważy, że senior coraz częściej „nie jest sobą”, pojawiają się nietypowe zachowania, trudności z koncentracją czy coraz większe zapominanie – nie warto tego bagatelizować.

Podsumowanie

Demencja to nie wyrok, ale wyzwanie, które wymaga cierpliwości, zrozumienia i odpowiedniego wsparcia. Kluczowe jest szybkie zauważenie pierwszych objawów, zasięgnięcie porady lekarskiej i stworzenie seniorowi bezpiecznego, przewidywalnego środowiska. Pamiętajmy – najważniejsze, co możemy dać osobie z demencją, to szacunek, empatia i poczucie, że nie jest sama.